Konkubinat – co to jest?

Musisz wiedzieć, że z roku na rok rośnie liczba rozwodów w Polsce. W przypadku drugich małżeństw odsetek rozwodów jest jeszcze wyższy. Nie powinna nas zatem dziwić rosnąca liczba nieformalnych związków, zwłaszcza w grupie osób do 34 roku życia, wśród których 25% deklaruje pozostawanie w nieformalnym związku.

Wzrastająca popularność konkubinatu wiąże się ze złudnym przekonaniem, że tak jest prościej, że nie trzeba załatwiać żadnych formalności, że łatwo się rozstać…

Realia odbiegają jednak od oczekiwań. Konkubinat, choć legalny w Polsce, stawia wiele wyzwań i rodzi wiele problemów. Można jednak uregulować wszystkie sprawy tak, aby bezpiecznie funkcjonować w konkubinacie.

Pomyślałam, że dobrym pomysłem będzie, aby, w pierwszym artykule z tej serii, poruszyć podstawowe kwestie dotyczące konkubinatu.

W kolejnych artykułach omówię bardziej szczegółowo interesujące Cię zagadnienia.

Konkubinat – definicja

W internecie możemy natknąć się na różne definicje konkubinatu. Z reguły przyjmuje się, że jest to faktyczny, nieformalny związek kobiety i mężczyzny. Niektórzy twierdzą, że konkubenci powinni mieszkać razem, a inni że mogą mieszkać oddzielnie.

Jako praktyk występujący w sądach w postępowaniach dotyczących rozliczeń konkubinatów, posłużę się definicją, którą przyjęły sądy.

Konkubinat to trwały, nieformalny związek dwóch osób, pozostających we wspólnym pożyciu, bez jego usankcjonowania w świetle prawa jako małżeństwa.

Najpierw wyjaśnię, czym jest wspólne pożycie. Musimy się odwołać do małżeństwa i do więzi małżeńskich.

Na wspólne pożycie składają się trzy więzi: więź uczuciowa (duchowa), więź fizyczna i więź gospodarcza (ekonomiczna). Ogólnie rzecz ujmując, więź uczuciowa oznacza, że konkubenci darzą się uczuciem miłości i pozostają ze sobą w bliskości i intymności. Więź fizyczna to inaczej współżycie fizyczne, z kolei więź gospodarcza to prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, czyli mieszkanie razem.

Dodatkowo konkubenci mogą wychowywać dzieci i gromadzić wspólny majątek.

Innymi słowy, żyją jak małżonkowie i rodzina, jednakże bez ślubu ( i nie mam tu na myśli ślubu humanistycznego;-))

Przy okazji zaznaczam, że osoby pozostające w konkubinacie to konkubina i konkubent. Na konkubenta nie mówimy „konkubin”;-)

Ograniczenia

Choć związek konkubencki jest w Polsce dozwolony, to jednak prawo go nie reguluje.

Konkubinaty nie są nigdzie rejestrowane, w związku z tym nie wiemy tak naprawdę, ile konkubinatów funkcjonuje w Polsce.

Nie możemy stosować do konkubinatu przepisów dotyczących małżeństw, co oznacza, że konkubenci nie mogą korzystać z żadnych praw przysługujących małżonkom.

Nie mają również obowiązków małżeńskich!

Co więcej, w świetle prawa, co do zasady, konkubenci są dla siebie obcymi osobami. Rodzi to poważne konsekwencje prawne, które sygnalizuję w tym artykule.

Wyjątek stanowi prawo karne, które traktuje konkubentów jako osoby najbliższe, co skutkuje m. in. możliwością odmowy składania zeznań przeciwko partnerowi.

Żebyśmy się dobrze zrozumieli, nie chcę Cię straszyć ani odwodzić od życia w konkubinacie. W związku konkubenckim wszystko można sobie ułożyć i zabezpieczyć się prawnie poprzez zawarcie różnych umów. Wymaga to oczywiście trochę zachodu;-)

Uważam, że moją rolą, jako praktykującego adwokata (adwokatki;-)) jest wskazanie Ci różnych możliwości, ale i także ryzyk wiążących się z danymi rozwiązaniami, po to, abyś świadomie podjął decyzję o tym, czy chcesz funkcjonować w konkubinacie czy jednak wolisz małżeństwo.

Konkubinat a związek partnerski – czym się różnią

Zarówno konkubinat, jak i związek partnerski są nieformalnymi, faktycznymi związkami.

Z tego powodu nie są nigdzie rejestrowane.

Czy wiesz, że różnią się jedynie płcią osób pozostających w związku oraz postrzeganiem społecznym?

Konkubinat to związek kobiety i mężczyzny, natomiast w związku partnerskim mamy osoby tej samej płci.

To jest naturalnie uproszczenie, jeżeli chodzi o związki partnerskie, nie będę się tutaj zagłębiać w zagadnienie, kto jeszcze może pozostawać w związku partnerskim z uwagi na tożsamość płciową, gdyż jest to obojętne dla prawa.

O ile konkubinty są tolerowane, bądź nawet akceptowane, to związki partnerskie budzą większy sprzeciw społeczny.

Konkubinat a ślub humanistyczny

Pewnie się zastanawiasz, dlaczego przy omawianiu konkubinatu, nagle poruszam tematykę ślubu humanistycznego.

I co wspólnego ma ślub humanistyczny z konkubinatem?

I czym właściwie jest ślub humanistyczny?

Do niedawna również nie miałam pojęcia czym jest ślub humanistyczny – aż do ostatniego weekendu, kiedy uczestniczyłam właśnie w takim ślubie.

W przypadku ślubu humanistycznego małżonkowie decydują o wszystkim, o tym jak ma przebiegać cała ceremonia, począwszy od wyboru miejsca, a skończywszy na przygotowaniu własnych przysięg.

Podczas uroczystości obecny jest mistrz ceremonii, który jednak nie udziela ślubu małżonkom, a jedynie kieruje ceremonią.

Ślub, w którym uczestniczyłam, był niezwykle piękny i wzruszający.

Ale do rzeczy!

Małżonków, którzy zawarli jedynie ślub humanistyczny, nazwiemy konkubentami, gdyż taki ślub nie wywiera żadnych skutków prawnych.

Podsumowując, małżonkowie którzy żyją w małżeństwie humanitarnym, tak naprawdę, w świetle prawa, żyją w konkubinacie.

Sposób na zabezpieczenie praw partnerów żyjących w konkubinacie

W związku z tym, że polskie prawo nie reguluje konkubinatu, konkubenci nie mają zabezpieczonych swoich praw z mocy prawa.

Jeżeli chciałbyś funkcjonować w związku konkubenckim w miarę bezpiecznie, dobrze byłoby, abyś rozważył zawarcie umowy kohabitacyjnej.

Umowę kohabitacyjną możemy potraktować jako umowę ramową w związku konkubenckim, która określa sposób funkcjonowania konkubinatu.

Przy okazji, jest ona jednocześnie dowodem na istnienie konkubinatu, który, w przypadku rozpadu związku, może przydać się w sądzie.

Omówieniem umowy kohabitacyjnej zajmę się w jednym z kolejnych artykułów.

W czasie trwania konkubinatu, konkubenci często gromadzą wspólny majątek.

Gdybyś chciał wspólnie z partnerem kupić nieruchomość, istotne jest, abyście razem udali się do notariusza i rzeczywiście kupili nieruchomość wspólnie.

Oznacza to, że Ty i twój partner będziecie współwłaścicielami nieruchomości w częściach równych, czyli każde z Was będzie posiadało udział wielkości 50%.

Oczywiście macie całkowitą dowolność w ustaleniu proporcji udziałów we współwłasności nieruchomości.

Jest to rozwiązanie, które wynika z ogólnych zasad prawa cywilnego.

W przypadku rozpadu konkubinatu i braku zgody co do sposobu podziału majątku, konkubenci mogą złożyć wniosek do sądu o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Wówczas finalnie o sposobie podziału zdecyduje sąd.

Konkubinat a finanse

Możesz zadać pytanie: a co z alimentami?

Aby wyjaśnić te kwestie, wyróżnimy dwie sytuacje:

*alimenty między konkubentami

*alimenty na rzecz wspólnego dziecka

Alimenty między konkubentami

Do znudzenia powtarzam, że konkubinat jest związkiem nieformalnym, a zatem nie mają do niego zastosowania przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

W związku z tym, prawo nie reguluje alimentów pomiędzy konkubentami na wypadek rozpadu konkubinatu.

Czy możemy zatem coś z tym zrobić?

Tak, jak najbardziej tak!

Konkubenci mogą zawrzeć umowę u notariusza, na podstawie której umówią się, że w przypadku rozpadu konkubinatu, jedno z nich będzie płacić na rzecz drugiego określoną kwotę miesięcznie przez umówiony czas. Są to dobrowolne alimenty na rzecz partnera po rozpadzie związku kohabitacyjnego.

Alimenty na rzecz wspólnego dziecka

Jeśli w konkubinacie pojawi się wspólne dziecko, ważne jest, aby zostało uznane przez ojca. Jeżeli są z tym jakieś problemy, wówczas można wszcząć procedurę w sądzie o ustalenie ojcostwa.

Formalne ustalenie kto jest ojcem dziecka, jest warunkiem ubiegania się o alimenty na rzecz maluszka.

Jeśli ojciec nie poczuwa się do łożenia na zaspokojenie potrzeb swojego dziecka, wówczas nie pozostaje nic innego, jak wystąpienie do sądu rodzinnego o zasądzenie alimentów na dziecko.

Kredyt w konkubinacie

Powszechność kredytów w Polsce skłoniła mnie do poruszenia również tego tematu.

W przeciwieństwie do małżonków, którzy zaciągają kredyt, w konkubinacie nie jest potrzebna zgoda partnera na wzięcie kredytu.

Dodatkowo musisz pamiętać, że przy określaniu twojej zdolności kredytowej, będziesz traktowany jako singiel.

Możemy sobie również wyobrazić taką sytuację, że obydwoje konkubenci zapragną kupić wspólnie nieruchomość i zaciągnąć na ten cel kredyt hipoteczny.

Jest to oczywiście możliwe. Należy udać się w tym celu  do banku i załatwić sprawę. W takiej sytuacji obydwoje konkubenci będą współwłaścicielami mieszkania, a w przypadku rozpadu związku, na zasadach ogólnych będą mogli dokonać podziału majątku. Będą mogli np. sprzedać mieszkanie, spłacić kredyt, a resztę pieniędzy podzielić.

Jest jeszcze inne rozwiązanie. Może się zdarzyć, że jeden z partnerów będzie chciał zachować mieszkanie i wówczas, za zgodą banku, może do tego doprowadzić, spłacając swojego partnera

w odpowiedniej części.

Czytaj również:

• Majątek osobisty – co to jest?
• Majątek w małżeństwie

Konkubinat a uprawnienie do renty rodzinnej

Możesz się zastanawiać, czy po śmierci konkubenta będzie przysługiwało Ci uprawnienie do renty rodzinnej.

Odpowiedź znajdziemy w jednym z wyroków Sądu Najwyższego.

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2019 r. (II UK 98/18):

pozostawanie w konkubinacie jest pozbawione prawnej doniosłości dla uprawnienia do renty rodzinnej.

Z uzasadnienia tego wyroku wynika:  

że wykładnia art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej nie może budzić wątpliwości interpretacyjnych. Przepis ten wyraźnie określa, że uprawnionym do renty rodzinnej jest małżonek (wdowa i wdowiec), nie pozostawiając wątpliwości, że uprawnienie to nie dotyczy osoby pozostającej w związku nieformalnym (konkubinacie).

Podsumowując, należy podkreślić, że renta rodzinna przysługuje wyłącznie uprawnionemu małżonkowi czyli wdowie lub wdowcowi, w żadnym wypadku nie przysługuje osobom pozostającym w faktycznym związku czyli w konkubinacie.

Konkubinat a spadek

W Polsce możemy dziedziczyć na podstawie ustawy lub testamentu.

Prawo spadkowe wymienia krąg osób, które dziedziczą na podstawie ustawy. Wśród osób, które dziedziczą na podstawie ustawy, nie ma konkubentów. Oznacza to, że konkubenci nie są powołani do spadku na podstawie ustawy.

Zastanawiasz się pewnie, czy oznacza to, że konkubenci nigdy nie mogą dziedziczyć po sobie?

Jeśli pozostaniesz bezczynny w konkubinacie i nie uregulujesz kwestii dziedziczenia po sobie, to możesz być pewien, że twój partner nie będzie dziedziczył po Tobie!

Możesz jednak zabezpieczyć finansowo swojego partnera na wypadek twojej śmierci.

Rozwiązanie jest zdumiewająco proste!

Powinieneś sporządzić testament, najlepiej w formie aktu notarialnego, w którym, jako swojego spadkobiercę, wyznaczysz partnera.

Przy okazji warto również sprawdzić, kto dziedziczy po Tobie i po twoim partnerze na podstawie ustawy  i upewnić się czy i komu będzie przysługiwał zachowek.

Konkubinat – inne nazwy zwiazku konkubenckiego

Gdy mówimy o konkubinacie lub szukamy informacji na temat związku konkubenckiego możemy natknąć się na inne nazwy konkubinatu, których możemy używać zamiennie.

Niektóre z tych nazw wykształciły się w języku potocznym i niosą ze soba pewien negatywny ładunek emocjonalny.

Z całą pewnością zorientujesz się, o którą nazwę mi chodzi.

Inne nazwy konkubinatu to:

* związek nieformalny

* związek faktyczny

* związek kohabitacjyjny

* małżeństwo rzymskie

* związek na kocią łapę

* małżeństwo humanistyczne

* małżeństwo wyznaniowe.

Konkubinat – podsumowanie

Życie w konkubinacie rodzi wiele wyzwań, podobnie jak życie w małżeństwie. Nie będę zagłębiać się psychologiczne aspekty związków, bo nie jest to moja rola;-)

Masz wolność wyboru, chodzi jednak o to, abyś wybrał to, co jest najlepsze dla Ciebie!

Podejdź jednak do sprawy pragmatycznie i rozważ wszystkie za i przeciw.

Dobrym pomysłem może okazać się konsultacja z adwokatem, który zna się na rzeczy;-)

Jeśli jesteś zainteresowany jakimiś tematami związanymi z konkubinatem, proszę zamieść to w komentarzu pod artykułem, a ja wyjaśnię sygnalizowane przez Ciebie problemy w kolejnych postach.

Przeczytaj również:

• Rozliczenie nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków

FAQ – najczęściej zadawane pytania:

 Czy konkubinat jest legalny w Polsce?

Konkubinat jest legalny w Polsce, gdyż polskie prawo go nie zakazuje.

Związek kohabitacyjny – co to jest?

Związek kohabitacyjny to inna nazwa związku konkubenckiego.

Te nazwy można używać zamiennie.

Jak zawrzeć konkubinat?

Konkubinat jest związkiem faktycznym i nie podlega żadnym regulacjom prawnym.

Oznacza to, że jeżeli chcesz zawszeć konkubinat, to nie potrzebujesz żadnych formalności ani dokumentów. Wystarczy, że zdecydujesz, że zamieszkasz z ukochaną osobą i będziesz prowadził z nią wspólne życie.

Jak rozwiązać konkubinat?

Co do zasady nie ma żadnych procedur ani reguł dotyczących rozwiązania konkubinatu, z uwagi na fakt, że jest to związek faktyczny a nie formalny.

Konkubenci decydując się na rozstanie, po prostu przystają mieszkać razem i dzielić wspólne życie.

Wszystko jednak zależy od danego przypadku. Należy wziąć pod uwagę przede wszystkim czy konkubenci wychowują dzieci i czy zgromadzili wspólny majątek.

Wówczas sprawy się nieco komplikują i czasami wymagają procesów sądowych w celu uregulowania tych kwestii.

Czy w Polsce jest uznawany konkubinat?

Konkubinat jest związkiem faktycznym i nie jest regulowany przez polskie prawo. Konkubinat jest w Polsce dozwolony i jako taki, jest często przedmiotem procesów sądowych (np. rozliczenie konkubinatu).

Dodatkowo praktyka Sądowa wypracowała definicję konkubinatu, zatem, w tym sensie, możemy stwierdzić, że konkubinat jest uznawany w Polsce.

Czy konkubina to członek rodziny?

Formalnie konkubina nie jest członkiem rodziny.

Polskie prawo rodzinne w sposób jednoznaczny określa członków rodziny i w rozumieniu tego prawa, nie możemy uznać konkubiny za członka rodziny.

Sądy mogą jednak podejść do tego inaczej, bowiem w pewnych przypadkach przyjmują szerszą definicję rodziny.

Oznacza to, że pod pojęciem rodzina możemy rozumieć „najmniejszą grupę społeczną, powiązaną poczuciem bliskości i wspólności, osobistej i gospodarczej, wynikającej nie tylko z pokrewieństwa„.

Czy konkubina ma prawo do zachowku?

Konkubina nie ma prawa do zachowku. Wynika to z polskiego prawa spadkowego, które określa bardzo wąski krąg osób uprawnionych do zachowku, wśród których nie jest wymieniona konkubina ani konkubent.

Jak zarejestrować konkubinat w Polsce?

Konkubinatów nie rejestrujemy w Polsce, z uwagi na to, że są to związki wyłącznie faktyczne. Polskie prawo nie przewiduje żadnych rejestrów, w których można by rejestrować konkubinaty.

Jak udowodnić konkubinat?

Jeśli żyjesz w konkubinacie, to musisz wiedzieć, że twoja sytuacja prawna jest niestabilna. Tak jak rozpadają się małżeństwa, rozpadają się również konkubinaty. Możesz podejść do tematu pragmatycznie i od razu zabezpieczyć swoje prawa poprzez zawarcie odpowiednich umów, a przede wszystkim umowy kohabitacyjnej.

Jeśli jednak się nie zabezpieczyłeś i konkubinat się rozpadł, a Ty potrzebujesz udowodnić konkubinat w sądzie, to wówczas możesz skorzystać ze wszystkich dowodów dozwolonych w sądzie. Ogólnie rzecz ujmując będą to dokumenty, zdjęcia i zeznania świadków. Mogą być również twoje zeznania.

Czy konkubina odpowiada za długi partnera?

Konkubina nie odpowiada za długi partnera, podobnie konkubent nie odpowiada za długi swojej partnerki. Wynika to z faktu, że konkubinat nie jest formalnym związkiem i nie stosuje się do niego przepisów o solidarnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

          Lidia Ignatowska
          adwokat 

Zdjęcia: Candice Picard, Emil Kalibradov, Pixabay

***

O co chodzi z tym słoniem i motylem?

Tak, to tutaj zamieszczam swój pierwszy wpis na blogu! Proszę bądź dla mnie delikatny i wyrozumiały 😉

O słoniu i motylu przeczytasz pod moim zdjęciem.

Pewnego razu (trochę to wygląda jakbym pisała bajkę😉) przyszła do mojej kancelarii klientka z takim oto problemem. 

W sądzie była reprezentowana przez pełnomocnika, który, a właściwie która… rozpłakała się podczas rozprawy!!! [Czytaj dalej…]