Rozliczenie nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków

Zastanawiasz się czym są nakłady i wydatki z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków?

Jeśli czytasz mój blog ;-), to zapewne masz już pojęcie, czym jest majątek wspólny małżonków (tutaj) oraz czym jest majątek osobisty małżonka (tutaj).

Nowych Czytelników zachęcam do zapoznania się z podlinkowanymi wyżej artykułami w celu zapoznania się z podstawowymi pojęciami, o których będzie mowa w tym artykule.

Jeśli jesteś moim stałym Czytelnikiem, to nie chcąc Cię zanudzać, przejdę od razu do sedna.

Majątek, nakłady, wydatki, spłacanie długów…

To z reguły codzienność w każdym małżeństwie.

Dobrze byłoby, abyś miał świadomość konsekwencji prawnych tego, co dzieje się w twoim małżeństwie w aspekcie majątkowym.

Wszystko jest dobrze, dopóki relacje między małżonkami są co najmniej poprawne.

Pewnie uznasz to za truizm i w pewnym sensie mogę się z Tobą zgodzić, natomiast zachęcam Cię do tego, abyś spojrzał na to moimi oczami, oczami adwokata, który ma duże doświadczenie w tych sprawach.

Uwierz mi, że w przypadku sporu o podział majątku i rozliczenie nakładów i wydatków, wielokrotnie słyszałam ten truizm 😉 w niezbyt korzystnych dla klienta okolicznościach.

Jeśli małżonkowie posiadają swoje majątki osobiste, to niczym niezwykłym są przesunięcia majątkowe pomiędzy ich majątkami czy też ich majątkiem wspólnym a majątkiem osobistym któregoś z małżonków.

Działania takie mogą powodować wiele zamieszania, a także przysparzają wielu problemów w przypadku konieczności prześledzenia tych wszystkich przesunięć majątkowych i wychwycenia kto, komu i kiedy coś przekazał.

A w przypadku rozpadu małżeństwa trzeba się rozliczyć…

Rozliczeniu podlegają nakłady i wydatki, a czasem spłacone długi.

Czym jest nakład

Oczywiście nie chodzi mi o nakład w rozumieniu liczby egzemplarzy książki, którą drukuje  drukarnia 😉

Słownik Języka Polskiego PWN podaje, że nakładem jest suma pieniędzy, ilość pracy, energii itp. włożone w wykonanie jakiegoś zadania.

Ta definicja jest zbliżona do pojęcia naszego nakładu.

Czym zatem jest nakład w rozumieniu prawa?

Niestety nie znajdziemy definicji nakładu ani w Kodeksie cywilnym ani w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

W takiej sytuacji musimy odnieść się do praktyki sądowej i do stanowiska nauki o prawie.

Możemy przyjąć, że nakładami są koszty poniesione na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie rzeczy już istniejącej w majątku.

Innymi słowy, wydatkujemy środki na jakiś składnik majątkowy, który już wchodzi w skład majątku wspólnego lub osobistego.

Przykładowo pokrywasz ze swoich zarobków koszty remontu mieszkania należącego do majątku osobistego twojego małżonka.

W tym prostym przykładzie mamy do czynienia z nakładem z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka.

Naturalnie, w sprawach bardziej zawiłych, zawsze śledzimy przepływ środków pieniężnych i składników majątkowych.

Czym jest wydatek

Prawo również nie definiuje wydatków, możemy więc sięgnąć do potocznego rozumienia wydatków jako pewnej kwoty pieniężnej wydatkowanej na zakup rzeczy lub usługi.

Innymi słowy wydatkami są koszty związane z nabyciem danego przedmiotu bądź usługi (np. budowlanej).

Przykładowo wydatkiem będzie sfinansowanie remontu łazienki we wspólnym mieszkaniu. Jeżeli w tym przypadku zapłacisz pieniędzmi, które otrzymałeś w darowiźnie od babci, to wówczas będziemy mieli do czynienia z  wydatkiem z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków.

Nakłady a wydatki

Niestety definicje nakładów i wydatków nie są precyzyjne.

Czasami można je pomylić 😉

Czy będzie to problem,  jeśli w toku postępowania o podział majątku wspólnego mylnie określisz nakłady i wydatki?

Tym razem mam dla Ciebie dobrą wiadomość!

Pomimo tego, że rozróżnienie wydatków i nakładów nie jest precyzyjne, to w praktyce nie ma to istotnego znaczenia!

Dlaczego?

Wynika to z tego, że zarówno nakłady, jak i wydatki oblicza się na podstawie tych samych reguł, co oznacza, że w ten sam sposób analizuje się je i rozlicza.

Jak sam widzisz prawo nie zawsze jest restrykcyjne 😉

Rodzaje nakładów i wydatków

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje nakładów i wydatków:

• nakłady i wydatki z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków
• nakłady i wydatki z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka
• nakłady i wydatki z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka.

Może się zakręcić w głowie, prawda? 😉

Dwa pierwsze rodzaje nakładów i wydatków są rozliczane w toku postępowania o podział majątku wspólnego małżonków, natomiast nakłady i wydatki z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka, co do zasady, podlegają rozliczeniu w oddzielnym postępowaniu.

Z kolei Kodeks cywilny posługuje się następującą klasyfikacją nakładów i wydatków:

• konieczne
• użyteczne
• zbytkowne.

W celu zdefiniowania tych nakładów, możemy sięgnąć do wyroku Sądu Najwyższeg z dnia 30 stycznia 2014 r. (III CSK 42/13).

Choć wyrok pochodzi z 2014 r., to jego tezy są wciąż aktualne.

Co jest źródłem wydatków i nakładów?

Skąd się biorą wydatki i nakłady, które podlegają rozliczeniu?

Wspomniałam już, że wynikają one z przesunięć majątkowych między poszczególnymi masami majątkowymi.

Mówiąc ogólnie o wydatkach i nakładach, możemy również określić je jako wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej.

Przypuszczam, że wciąż jest to dla Ciebie niejasne, ponieważ posługuję się językiem prawniczym. (tutaj)

Zagłębimy się zatem w temat.

Źródłem wydatków i nakładów podlegających rozliczeniu są:

• czynności prawne
• działania faktyczne.

Och!

Kolejne terminy prawnicze, a może prawne?

Prawo jest niebywale skomplikowane, a im bardziej zagłębiamy się w jakiś temat, tym bardziej wszystko wydaje się zawiłe i skomplikwane.

Bo tak jest!

Ale do rzeczy!

Wyjaśnijmy zatem czym jest czynność prawna.

I ponownie ujawniają się moje zapędy dydaktyczne;-)

Czynnością prawną jest, co do zasady, przejaw świadomej i intencjonalnej  aktywności, polegający na złożeniu oświadczenia woli, którego celem jest wywołanie określonych skutków prawnych.

Skutkiem takiej czynności prawnej może być np. powstanie stosunku prawnego czyli przykładowo zawarcie umowy sprzedaży.

W tym przypadku sprzedający składa oświadczenie woli, którego celem jest sprzedaż mieszkania, a kupujący składa oświadczenie woli, na podstawie którego kupuje mieszkanie.

Innymi słowy sprzedający ma stanowczą intencję sprzedaży mieszkania, a kupujący wyraża zdecydowaną wolę kupienia tego mieszkania.

Podsumowując, przy umowie sprzedaży potrzebne są co najmniej dwa oświadczenia woli, to jest oświadczenie woli sprzedającego i kupującego.

Przykład 1

W czasie trwania małżeństwa planowaliście wraz z małżonkiem zakup mieszkania za 800.000 zł.

Udało wam się zgromadzić 500.000 zł.

Nie chcieliście zaciągać kredytu, w związku z tym dołożyłeś do zakupu mieszkania 300.000 zł, które otrzymałeś w darowiźnie od swojej rodziny.

Jest to powszechny przykład wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków.

Przykład 2

W czasie trwania małżeństwa odziedziczyłeś dom po rodzicach, który następnie sprzedałeś.

Uzyskane w ten sposób pieniądze przeznaczyłeś na budowę domu, który został posadowiony na działce należącej do waszego wspólnego majątku (twojego i małżonka).

W tym przykładzie działka, na której wybudowaliście dom, należała już do majątku wspólnego.

Z kolei pieniądze, które uzyskałeś po sprzedaży domu po rodzicach, wchodziły w skład twojego majątku osobistego. Pokrywając z tych pieniędzy koszt budowy domu na wspólnej działce, zrobiłeś nakład ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.

Jeśli chodzi o działania faktyczne to należy rozumieć się dosłownie, tak jak w języku potocznym.

To  przejawy aktywności fizycznej i technicznej.

Przykład 3

Twój małżonek ma domek letniskowy, który wchodzi w skład jego majątku osobistego. Przeprowadzacie wspólnie remont tego domku, on finansuje ten remont, a Ty osobiście malujesz ściany i naprawiasz podłogi (o ile oczywście potrafisz!).

W orzecznictwie sądów przyjmuje się, że nakładem jest również wartość osobistych świadczeń małżonka przy dokonywaniu tego remontu.

W tym przykładzie mamy do czynienia z nakładem z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka, przy czym nakładem jest równowartość twojej pracy przy remoncie domku letniskowego.

Aby określić tę wartość, należałoby ustalić, ile kosztowałaby usługa pomalowania ścian i naprawienia podłóg, czyli tak zwane koszty robocizny.

Jak obliczyć nakłady i wydatki – zagadnienia podstawowe

Przede wszystkim, aby ustalić wartość nakładów i wydatków potrzebną do zgłoszenia roszczenia w ramach podziału majątku wspólnego, należy zastosować ogólną regułę, zgodnie z którą, obliczenie następuje przy uwzględnieniu wartości nakładów i wydatków z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej.

Hokus-pokus!

 

I już masz wszystko obliczone 😉

Też bym tak chciała!

Uprzedzałam Cię, to nie jest proste zagadnienie!

Przede wszystkim musimy wyjaśnić, kiedy ustaje wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami i co się dzieje ze wspólnym majątkiem.

O małżeńskiej wspólności majątkowej przeczytasz tutaj.

Dla naszych rozważań możemy przyjąć, że wspólność majątkowa ustaje z chwilą rozwodu, a konkretnie z datą, z którą wyrok wydany w sprawie rozwodowej uprawomocnił się.

Na prawomocnym wyroku znajduje się adnotacja z informacją o dacie uprawomocnienia się wyroku. Jest to właśnie ta chwila, z którą ustaje wspólność majątkowa.

Co to oznacza?

Co dzieje się ze zgromadzonym dotychczas wspólnym majątkiem?

Naturalnie z reguły nic złego się z tym majątkiem nie dzieje.

Ta wspólna masa majątkowa pozostaje i jest „gotowa” do podziału.

Pewnie zastanawiasz się, ile masz czasu na podział majątku?

Prawo nie przewiduje terminu, w ciągu którego należy przeprowadzić podział majątku, niemniej jednak doradzałabym, aby z tym za bardzo nie zwlekać, chociażby z tego względu, że z reguły jeden małżonek przejmuje w posiadanie ten majątek, dodatkowo część przedmiotów w międzyczasie się zużywa, co może rodzić dodatkowe problemy w czasie postępowania sądowego.

Wracając do podstawowej reguły obliczania wartości nakładów i wydatków, mamy dwa kluczowe momenty.

Wyjaśniłam już kiedy ustaje wspólność majątkowa. Jest to chwila, według której ustalamy stan składników majątkowych podlegających podziałowi. Nie chodzi oczywiście jedynie o stan fizyczny danych przedmiotów majątkowych, tym razem jednak nie będziemy zagłębiać się w tę „króliczą norkę” 😉

Przeczytasz o tych zagadnieniach w innym artykule.

Drugim kluczowym momentem, jest chwila dokonywania podziału majątku, jest to data, według której określamy wartość nakładów i wydatków.

Wiemy zatem, jaka jest podstawa podstawowa reguła, którą należy zastosować przy obliczaniu nakładów i wydatków.

Co robimy w następnym kroku?

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy jednym z postanowień Sądu Najwyższego.

Na marginesie dodam, że w pracy adwokata bardzo ważna jest znajomość orzecznictwa, zwłaszcza orzeczeń Sądu Najwyższego, które niejednokrotnie definiują pojęcia występujące powszechnie w języku prawnym, bądź też, w przypadku niejednoznacznych definicji, wskazują aktualną interpretację przepisów prawa.

Zdarzają się również orzeczenia Sądu Najwyższego, które potwierdzają dotychczasową praktykę sądową.

Tak jest właśnie w tym przypadku, bowiem postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2024 r. (I CSK 858/23) potwierdza dotychczasowy sposób rozliczenia nakładów (wydatków) z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków.

Z praktyki adwokata

Przypuszczam, że dla wyjaśnienia stanowiska Sądu Najwyższego przydałby Ci się przykład;-)

Proszę bardzo!

Pojawił się u mnie w kancelarii klient, który wyjaśnił, że zawarł związek małżeński w 1999 r., a następnie z żoną wyjechał do Nowego Jorku.

Małżonkowie zgromadzili majątek zarówno w USA, jak i w Polsce (nieruchomości).

W 2018 r. małżonkowie rozwiedli się w Nowym Jorku, a następnie podzielili swój majątek znajdujący się w USA.

Mój klient wrócił do Polski z zamiarem podziału majątku znajdującego się w Gdańsku i Gdyni i tak trafił do mnie.

Nie wdając się w szczegóły i zawiłości tej sprawy, przedstawię przykład nakładu z majątku osobistego klienta na jeden ze składników majątku wspólnego.

Otóż mój klient przed zawarciem związku małżeńskiego posiadał pokaźny majątek osobisty.

W czasie trwania małżeństwa małżonkowie kupili wspólnie mieszkanie za cenę 120.000 zł.

Cena została zapłacona w następujący sposób:

• 60.000 zł pochodziło z majątku osobistego mojego klienta
• 60 000 zł pochodziło ze wspólnie zgromadzonych przez małżonków szczędności.

Łatwo możemy obliczyć, że mój klient wyłożył ze swojego majątku osobistego 50% ówczesnej wartości mieszkania.

W dacie podziału przyjęliśmy, że aktualna wartość mieszkania to kwota 480.000 zł.

Odnosząc tę relację do obecnej wartości składnika majątkowego, mój klient dokonał nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny o wartości 240.000 zł i w związku z tym, zgłosiliśmy roszczenie o zwrot połowy tej kwoty, czyli 120.000 zł.

Dlaczego połowy?

Dowiesz się tego czytając moje inne artykuły 😉

Rozliczenie nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków – FAQ

Co zaliczamy do nakładów?

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje nakładów:

• nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków
• nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka
• nakłady z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka.

Jakie nakłady nie podlegają rozliczeniu?

W przypadku wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka, nie podlegają rozliczeniu wydatki i nakłady konieczne na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.

Wynika to z tego, że dochód z przedmiotów należących do majątku osobistego wchodzi do wspólności ustawowej.

Drugą kategorią wydatków i nakładów, które nie podlegają rozliczeniu są te, które zostały zużyte w celu zaspokajania potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Wówczas podlegają rozliczeniu.

Jakie nakłady podlegają rozliczeniu?

Rozliczeniu ulegają te nakłady, które powstały od momentu zaistnienia współwłasności i później w czasie jej trwania.

Czy nakłady na nieruchomość małżonka przedawniają się?

Rozliczenia nakładów dokonuje się w postępowaniu o podział majątku wspólnego.

Dominuje pogląd, że roszczenia o zwrot nakładów nie ulegają przedawnieniu, co oznacza, że można je zgłosić w tym postępowaniu niezależnie od chwili ich dokonania.

Jak udowodnić poniesione nakłady?

Jest to dość skomplikowane zagadnienie. Powszechną odpowiedzią na tak postawione pytanie jest rada: gromadzić faktury.

Jest to jednak niewystarczające, choć oczywiście faktura dokumentuje określony wydatek na określony cel.

Podstawowym zagadnieniem jest udowodnienie, że wydatkowane środki pochodzą z określonej masy majątkowej, czyli przykładowo z majątku osobistego małżonka. Oznacza to, że trzeba wykazać, że małżonek posiada pieniądze, które wchodzą w skład jego majątku osobistego.

Co to są nakłady na nieruchomość?

Wyróżniamy trzy rodzaje nakładów na nieruchomość:

• konieczne
• użytkowne
• zbytkowne.

Czym są nakłady konieczne na nieruchomość?

Przez nakłady konieczne na nieruchomość rozumie się nakłady, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdatnym do normalnego korzystania z niej zgodnie z przeznaczeniem.

Przykładowo remont cieknącego dachu jest koniecznym wydatkiem na nieruchomość.

Czy nakłady to wydatki?

Nakładami są koszty poniesione na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie rzeczy już istniejącej w majątku.

Wydatkami są koszty związane z nabyciem danego przedmiotu bądź usługi.

Jak obliczyć nakłady?

Obliczenie nakładów następuje przy uwzględnieniu ich wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej.

          Lidia Ignatowska
          adwokat 

Zdjęcia: Sanju Pandita, Pixabay, RDNE Stock project, Pixabay

***

Konkubinat – co to jest?

Musisz wiedzieć, że z roku na rok rośnie liczba rozwodów w Polsce. W przypadku drugich małżeństw odsetek rozwodów jest jeszcze wyższy. Nie powinna nas zatem dziwić rosnąca liczba nieformalnych związków, zwłaszcza w grupie osób do 34 roku życia, wśród których 25% deklaruje pozostawanie w nieformalnym związku.

Wzrastająca popularność konkubinatu wiąże się ze złudnym przekonaniem, że tak jest prościej, że nie trzeba załatwiać żadnych formalności, że łatwo się rozstać… [Czytaj dalej…]